Oma Túntsje
Waar komt de groente op je bord vandaan? Hoe ontstaat uit een klein zaadje een zonnebloem, tomaat, courgette, komkommer of pompoen? Weet je dat je geen (grote) tuin nodig hebt om zelf groente te kweken?
Oma Túntsje laat in korte verhaaltjes en foto’s zien hoe je het kweken van groente gemakkelijker en nóg leuker kunt maken. En wat je, naast opeten, nog meer met groente kunt doen. Zo heb je vast wel eens van die grote oranje pompoenen gezien met een lichtje erin. Weet je dat je van de pitten uit een pompoen van alles kunt maken? Bijvoorbeeld een armband of een sleutelhanger.
Weet dat je dat je allerlei soorten materialen die je buiten vindt iets kunt maken? Bijvoorbeeld een vogelvoederstammetje, vetbolhouder of vulling voor een bijenhotel. Oma Túntsje vertelt je hoe je dit doet en je kunt dat samen met haar doen. Ze organiseert regelmatig workshops voor kinderen en soms ook voor volwassenen. Zo hebben al veel kinderen een vogelvoederstammetje of een lieveheersbeestjeshuisje gemaakt en hebben ze zonnebloemen gekweekt in een gepimpt potje, met een kijkgaatje.
En wat is het nut van al die grote en kleine beestjes die je in de (moes)tuin vindt? Oma Túntsje laat zien welke beestjes je zoal tegen kunt komen en vertelt wat ze doen, hoe ze eruit zien en waar je ze kunt vinden.
Onder Tips & Weetjes vind je allerlei leuke en handige wetenswaardigheden.
✂️♻️’Groene’ (knutsel)ideeën
Groene, duurzame (knutsel)activiteiten
Op zoek naar een groene, duurzame activiteit voor een kinderfeestje, markt of school? Wat denk je bijvoorbeeld van het maken van vogelvoederstammetjes of het kweekbakjes pimpen en vullen met zonnebloempitten.
Belangstelling of meer weten? Vul vrijblijvend het contactformulier in.
Je ontvangt via de mail een ontvangstbevestiging. Geen bevestiging ontvangen? Check de map ‘Ongewenste email/SPAM’.
Workshops voor kinderen
Klik op de knop met de naam van de betreffende workshop voor aanvullende informatie, foto(s) en/of om je aan te melden.
De workshops vinden plaats in Hurdegaryp. Heb je een workshop van je keuze gezien, maar kun je niet op de genoemde data? Geen probleem. Neem contact op via het contactformulier zodat we samen kunnen kijken wat er mogelijk is wat betreft datum, tijd en locatie.
Bijenhotel maken en vullen
Donderdag 2 mei van 11.00 – 12.00 uur
Vrijdag 3 mei van 14.30 – 15.30 uur
Lieveheersbeestjeshuisje maken
Dinsdag 4 juni van 14.30 – 15.30 uur
Donderdag 6 juni van 14.30 – 15.30 uur
Verhaaltjes om te downloaden
Weet je dat je uit een aardappel die je gekocht hebt in de winkel nieuwe aardappelen kunt laten groeien, dat je uit zonnebloempitten uit vogelvoer nieuwe plantjes kunt laten groeien, dat er in tomatenplanten een dief te vinden is en dat je in oktober de door de vogels gebruikte nestkastjes schoon moet maken?
Joris, Lotte, opa en oma Túntsje hebben ontdekt hoe dit werkt en daarbij allerlei (grappige) avonturen beleeft.
Binnenkort kun je hieronder de verhalen die daaruit zijn ontstaan downloaden voor € 0,50 per stuk. Het eerste verhaaltje (Houd de dief) is gratis te downloaden.
Na 8 mei kun je Onder Tips & Weetjes lezen wat een dief in de tomaten is, hoe je uit zonnebloempitten een zonnebloem kunt laten groeien, hoe je uit een aardappel een nieuwe aardappel kunt kweken en waarom het belangrijk is om nestkastjes schoon te maken.
Daarnaast kun je het eerste verhaal lezen uit het boek dat in 2025 uitkomt en geschikt is voor kinderen uit de bovenbouw/brugklas. Dit verhaal heet ‘De beer en zijn klauw’ en gaat over het ontstaan, de groei en de gevaren van een reuzenberenklauw.
Oma Túntsje puzzels
Oplossingen Oma Túntsje puzzels
Bbbrrr...allemaal beestjes
PISSEBED
Dit is een pissebed. Hij dankt zijn naam aan het feit dat ze vroeger dachten dat het eten van gedroogde, gemalen, pissebedden kinderen afhielp van het in bedplassen.
Je zou het niet zeggen, maar dit kleine beestjes is een schaaldier en familie van de kreeft en krab. Op zijn rug zit een soort pantser. Dat is hard. Als een pissebed groeit past zijn pantser niet meer. Daarom vervelt hij heel vaak in zijn leven. Dat vervellen doet hij niet in 1 maar in 2 keer. Eerst laat het achterste deel van het pantser los Als dat hard geworden is, laat het voorste deel los. Zo is een pissebed tijdens het vervellen in ieder geval voor een deel beschermd. Pissebedden leven in een donkere, vochtige omgeving. Dit omdat ze gevoelig zijn voor uitdroging. Til maar eens steen op, gegarandeerd dat je pissebedden vindt.
Pissebedden zijn nuttig als voedsel voor kikkers, padden, vogels en insecten. Zelf eten ze dood plantenmateriaal en soms de resten van dode dieren of uitwerpselen. Het zijn dus ook afval opruimers.
MILJOENPOOT
Je denkt misschien dat dit een duizendpoot is, maar dat is het niet. Het is een miljoenpoot. En weet je wat de onder andere de verschillen zijn tussen een duizendpoot en een miljoenpoot?
- Een duizendpoot heeft aan elk lichaamssegment 2 poten en een miljoenpoot 4.
- Een duizendpoot kan snel lopen. Een miljoenpoot loopt juist langzaam. Dit omdat hij op moet passen dat hij niet over zijn eigen poten struikelt.
- Een duizendpoot is overdag actief. Een miljoenpoot ‘s nachts.
- Miljoenpoten zijn geen jagers en eten geen andere beestjes. Ze eten alleen plantaardig materiaal. Zoals bladafval. Het zijn dus afval opruimers en helpen je tuin schoonhouden.
Heb je stenen in je tuin liggen, op een donker en vochtig plekje? Til dan maar eens een steen op om te kijken of er duizend- en/of miljoenpoten onder zitten.
PAD
Dit is een pad en geen kikker. Het verschil kun je aan de buitenkant goed zien.
- Een kikker heeft een gladde huid. Bij een pad lijken er wel wratten op te zitten.
- Een een kikker heeft zwemvliezen tussen de tenen van zijn achterpoten en een pad niet.
- Een kikker heeft lange achterpoten en een pad korte. Een kikker kan hierdoor een eind vooruit springen. Een pad zul je meestal zien lopen, waarbij hij soms een klein hupje maakt.
- Padden en kikkers houden allebei een winterslaap. Een kikker houdt zijn winterslaap op de bodem van een sloot of vijver door zich in de modder in te graven of gebruik te maken van een holletje dat is gegraven door een ander beestjes. Het moet wel een vochtige plek zijn omdat de kikker anders uitdroogt. Padden kunnen zich ingraven in losse grond en doen dat achterstevoren met hen achterpoten. Ook overwinteren ze in een kuiltje onder een stapel stenen of hout.
Een pad in de tuin is nuttig omdat hij naast wormen, spinnen en andere insecten, ook slakken eet. Zo helpen ze mee om een plaag van naaktslakken te voorkomen en wordt je tuin niet helemaal leeggegeten.
HOMMEL
Dit is een hommel, om precies te zijn een aardhommel. Hommels bouwen hun nest in holtes in de grond, in een oud muizenhol of in een leeg nestkastje.
Hommels kom je de hele zomer tegen in je tuin. Je hoort ze brommen. Het brommen ontstaat doordat de hommel trilt. En dat trillen zorgt ervoor dat het stuifmeel wordt losgetrild van de helmdraad van de bloem. De vrouwtjes hommels mengen met hun voorpoten het stuifmeel met nectar tot bolletjes. Die plakken ze aan hun achterpoten en brengen ze zo naar het nest. Daar dient het als voedsel voor de larven.
Hommels zijn heel nuttig. Bij het zoeken van nectar vliegen ze van bloem naar bloem. Daardoor brengen ze stuifmeel van de ene bloem naar de andere. Zo zorgen hommels voor het bestuiven van bijvoorbeeld bloemen en fruit. En dat is nodig om deze te laten groeien en bloeien en ervan te kunnen eten.
En weet je wat extra handig is? Hommels hebben een harige vracht. Hierdoor houden ze extra veel stuifmeel vast.
WESP
Dit is een Franse veldwesp. Het verschil tussen een Franse veldwesp en een ‘limonadewesp’ is niet direct duidelijk als ze op de grond staan. Toch zijn er een paar grote verschillen.
- De Franse veldwesp laat zijn pootjes hangen als hij vliegt. Een ‘limonadewesp’ trekt zijn pootjes in tijdens het vliegen.
- Beide wespen zoeken naar zoetigheid. De ‘limonadewesp’ komt, zoals het woord al zegt, af op bijvoorbeeld ranja en andere zoete lekkernijen. De Franse veldwesp haalt zijn zoetigheid uit bloemen. Net als hommels en bijen. De kans dat je gestoken wordt door een Franse veldwesp is dan ook veel kleiner.
- Het nest van de Franse veldwesp is kleiner dan van de ‘limonadewesp’. Het nest bestaat uit 10 – 20 ‘cellen’ waarin een eitje wordt gelegd. Het nest van een ‘limonadewesp’ bestaat soms wel uit een paar duizend cellen.
- Het nest van de Franse veldwesp is open. Je kijkt zo in de cellen. Het nest van de ‘limonadewesp’ zit ingepakt in een soort papier.
NAAKTSLAK
Dit is een naaktslak. Hij heeft geen huisje op zijn rug. Dat is ook de reden dat hij zich bij warm en droog weer verstopt in de grond. Zou hij dat niet doen, dan zou hij uitdrogen. Een huisjesslak trekt zich terug in zijn huisje bij warm en droog weer. Hierdoor droogt hij niet uit. Een naaktslak komt weer boven als het buien lekker vochtig is. Wat is nog meer het verschil tussen een naaktslak en een huisjesslak…
Een naaktslak houdt van verse blaadjes en jonge planten. Hij kan meer dan zijn eigen gewicht eten. Heb je veel naaktslaken in je tuin, dan kunnen deze binnen een dag je halve moestuin opeten. Huisjesslakken eten dood blad, brandnetels, de eitjes van de naaktslak en uitwerpselen. Je hoeft dus niet bang te zijn dat een huisjesslak je (moes)tuin kaal eet.
Hebben naaktslakken dan wel nut? Ja, dat hebben ze zeker. Ze behoren tot het eten voor vogels en slakken, ruimen dood blad en plantenresten op en woelen de grond om als ze zich hierin verstoppen. De grond blijft daardoor luchtig.
Zanglijsters zijn dol op huisjesslakken. Ze pakken de slak op met hun snavel en slaan het huisje kapot op stenen. Vaak gebruiken ze daar steeds dezelfde plek voor. Dat wordt de smidse genoemd. Een zanglijster wordt er dan ook blij van als je hier en daar een steen in je tuin laat liggen.
KRUISSPIN
Dit is een kruisspin. Zijn naam zegt het al. Je herkent deze spin door het kruis op zijn rug. Een kruisspin is het grootste deel van zijn leven bezig met het maken van een web. Dit is nodig als de spinseldraden van het web zijn uitgedroogd, en dus de prooi niet meer vasthoudt, of omdat de prooi spartelt om vrij te komen en daarbij het web beschadigt.
De spinseldraden zijn plakkerig zodat de prooi van de spin blijft plakken, als hij het web invliegt. Zo gauw de spin een insect heeft gevangen in zijn web wordt deze omwikkeld met spinsel en daarna verdoofd. Dit doet hij door in de prooi te bijten en speeksel naar binnen te spuiten. Dat speeksel bevat stoffen die er voor zorgen dat de prooi oplost tot een papje. Dat papje is het voedsel voor de spin.
Spinnen zijn nuttig omdat ze insecten vangen en eten. Ze helpen hierdoor mee een grote insectenplaag te voorkomen. Ook in huis 😉
MIER
Dit is een gewone steekmier. Wat is nu het verschil met een zwarte mier
- Een gewone steekmier is rood en een zwarte mier is zwart.
- Een gewone steekmier kan steken en een zwarte mier kan bijten. Dat is vooral irritant en meestal niet pijnlijk, als het maar niet heel erg veel zijn die je allemaal te gelijk steken of bijten.
- Een gewone steekmier maakt meestal zijn nest in het gras en in een beboste omgeving, en een zwarte mier onder stenen.
Beide mieren soorten
- komen op etensresten af, vooral lekkere zoete etensresten en komen te voorschijn bij zonnig en droog weer.
- ‘melken’ luizen. Dit doen ze door op de luis te ‘slaan’ waarbij deze honingdauw uitscheidt. Dat is heerlijk zoet.
Mieren zijn nuttig als voedsel voor vogels, kikkers, padden en slangen. Daarnaast zijn ze zelf nuttig omdat ze (schadelijke) insecten eten (zowel dood als levend), ze dode dieren opruimen door deze op te eten en door het graven van gangen onder de grond de grond loshouden.
WORM
Een regenworm wordt zo genoemd omdat je ze meestal boven de grond ziet als het regent. Regen zorgt ervoor dat de grond trilt, en als die trilt komt de regenworm naar boven. Ook merels laten de grond trillen door op bijvoorbeeld het gras te hippen. Dan is het een kwestie van even geduld hebben tot de regenworm boven de grond komt om hem vervolgens als lekker hapje naar binnen te werken.
Een regenworm graaft naar beneden. Dus verticaal en niet horizontaal. Hij neemt dode bladeren mee naar beneden waar ze vermengd worden met grond. Dit zorgt ervoor dat de dode bladeren verteerd worden. Als de bladeren voor een deel verteerd zijn eet hij deze, samen met wat grond, op. Daarna poept hij, wat hij zelf niet nodig heeft om van te leven uit. Die poep bevat veel voedingsstoffen voor planten. Dit is dan ook, naast het luchtig en openhouden van de grond het grootste nut van een regenworm.
Een regenworm heeft ook nut als voedsel voor merels en mollen.
Weet jij van welke vogel-beestje dit is
Oma Túntsje ‘Weet jij van wie dit is’ puzzel
1. Lotte heeft een eitje van 1 centimeter in de hand. Het is van een vogel van ongeveer 11
centimeter groot. Het lijkt alsof hij een blauw petje op heeft. Zijn buik is geel en hij eet
graag zonnebloempitten. Weet jij van welk vogeltje dit eitje is?
☐Koolmees
☐Specht
☐Mus
☒Pimpelmees
2. Oma heeft de ‘verkleedkleren’ van een insect vast. Dit insect legt eitjes in het water van
bijvoorbeeld een sloot of vijver. Onder water ‘verkleedt’ hij zich meerdere keren tot hij
groot genoeg is om uit het water te klimmen, zich nog 1 keer te ‘verkleden’ en daarna weg
te vliegen. Weet jij van welk insect deze ‘verkleedkleren’ zijn?
☐Hommel
☒Libelle
☐Vlinder
☐Mug
3. Opa heeft het eitje van een zwarte vogel in zijn handen. Hij (de vogel dus, en niet opa )
zingt niet alleen mooi (en hard) maar is ’s ochtends ook als één van de eerste vogels
wakker. Voor zijn ontbijt eet hij graag een regenworm. Regenwormen houden van
nattigheid. Omdat ’s ochtend vroeg het gras, en de grond daaronder nog lekker nat zijn,
zitten de regenwormen dan in het bovenste laagje van de grond. En dat vindt deze vogel
heel handig. Hij ‘stampt’ met zijn pootjes op het gras, waardoor de regenworm nog verder
omhoogkomt. En als deze zijn kopje boven het gras uitsteekt, verdwijnt hij in de buik van
deze vogel. Weet jij van welke vogel dit eitje is?
☐Kraai
☒Merel
☐Duif
☐Roodborstje
4. Joris heeft een veertje vast van een echte rover. Hij ziet er mooi uit met zijn blauwe
vleugel uiteinden maar hij krast in plaats van te zingen en hij loert vanuit een boom naar
vogels die een nest bouwen of hebben gebouwd. Vooral naar die van een zangvogel. Als de
papa en mama vogel niet opletten of het nest even hebben verlaten om eten te zoeken,
neemt deze vogel een duik in het nest en steelt de eitjes of de net uitgekomen jonge
vogeltjes. Deze eet hij zelf op of hij voert ze aan zijn eigen kinderen. Weet jij welke vogel
dit is?
☒Vlaamse Gaai
☐Goudvink
☐Ekster
☐Reiger
5. Joris zit bij het nest van een kleine vogel. Deze heeft zijn staartje altijd parmantig omhoog
staan. Het mannetje bouwt niet 1, maar 2 en soms wel 3 nesten. Een beetje rommelig, met
een kleine opening om naar binnen gaan. Als hij klaar is met bouwen roept hij een vrouwtje
door een mooi lied voor haar te zingen. Zij mag kiezen welk nest ze het mooiste vindt. Als
ze aan het broeden is probeert het mannetje nog een ander vrouwtje te lokken, door ook
voor haar heel mooi voor te zingen. Dat vrouwtje mag ook een nest uitzoeken. Weet jij
welke vogel dit nest heeft gebouwd?
☐Koolmees
☐Vink
☒Winterkoninkje
☐Zwaan
6. Opa staat achter een nest, dat is gevlochten van dunne takjes en daarna vanbinnen is
bekleed met modder. Het ziet er heel kunstig uit. Deze vogel is alleen niet zo handig met
het kiezen van een goede, veilige plek, die voor rovers slecht te vinden is. Daardoor wordt
het nest vaak leeggeroofd. Maar deze vogel laat zich niet uit het veld slaan en zoekt
gewoon weer een nieuwe plek. De eieren uit het nest waar opa voor staat zijn allemaal
kapot geprikt voor een kraai en daarna leeggegeten. Weet jij van welke vogel dit nest is?
☐Papagaai
☒Merel
☐Zanglijster
☐Mus
7. Lotte staat bij een nest gemaakt van mos, veertjes en stukjes touw. De vogel die dit nest
bouwt gebruikt ook hondenhaar of de wol van een schaap als hij dat vindt. Soms gebruikt hij
zelfs het haar van Oma Túntsje (zie het boek: ‘De avonturen van Oma Túntsje’). Deze vogel
bouwt zijn nest graag in een vogelhokje. Het mos en alles wat er verder in het nest is
gestopt wordt platgedrukt. Daarna draaien pa en ma net zolang met hun kontje rond, tot er
een kuiltje is ontstaan. Daar legt het vrouwtje de eitjes in. Soms wel 9. Weet jij welke
vogel dit nest heeft gebouwd?
☐Goudvink
☐Parkiet
☒Pimpelmees
☐Eend
8. Oma vindt het nest dat voor haar ligt echt het meest zachte nest dat ze ooit heeft gezien.
De vogel die dit nest bouwt, doet dat op een op een veilige plek, een plek waar de rovers
niet gemakkelijk bij kunnen komen. Zoals in de hulst bij opa en oma in de tuin. Aan hulst
zitten grote, prikkende bladeren. Het nest is gemaakt van gras, mos en blaadjes en daar
worden veertjes opgelegd. Hierdoor is het super zacht. Deze vogel zingt zijn eigen naam en
is daardoor altijd goed herkenbaar. Weet jij wie het is?
☒Tjiftjaf
☐Oehoe
☐Roekoeroekoe
☐Dudeljo
Groei en bloei, wat hoort bij elkaar
1 D 2 A 3 E 4 B 5 F 6 C
Uit deze groente kun je nieuwe groente kweken
Leuke weetjes
Oma Túntsje ‘Leuke weetjes’ puzzel
Hoeveel bolletjes ‘klei’ denk jij dat een zwaluw nodig heeft om een nest te bouwen
A. 1 tot 50
B. 50 tot 100
C. 100 tot 500
D. Meer dan 500
Waarom badderen mussen niet alleen in water maar ook in droog zand
A. In de zomer is het zand lekker warm
B. Om schadelijke parasieten en luizen kwijt te raken
C. Een zandbad zorgt voor een glanzend verendek
D. Voor de lol
Er is een liedje waarin de tekst staat ‘Roodborstje tikt tegen ’t raam tiktiktik, laat mij erin…’. Waarom tikt hij tegen het raam
A. Hij wil naar binnen omdat het buiten koud is
B. Hij bedelt om eten
C. Hij ziet zijn spiegelbeeld en denkt dat er een ander roodborstje in zijn territorium zit
D. Hij wil zijn snavel scherpen
Wat doet de Franse veldwesp als hij op de rand van een bakje water of in een plasje water zit
A. Water verzamelen om zijn nest mee te koelen
B. Een partijtje zwemmen
C. In de weerspiegeling van het water kijken of zijn haar wel goed zit
D. Water drinken
Waarom kun je de akkerhommel overal tegenkomen
A. Het is een echte reiziger
B. Zijn tong is langer dan die van andere hommels, hierdoor kan hij ook uit diepe bloemen nectar slurpen
C. Zijn familie is echt super groot
D. Het is geen bangerik en vliegt niet weg als je dicht in de buurt komt
Waarom brengt een hommel stuifmeelklompjes naar het nest
A. Om een wintervoorraad aan te leggen
B. Als voedsel voor de larven
C. Om het nest goed vast te plakken
D. Hij gebruikt ze als kussentje
Wie is wie?
Oma
Opa
Lotte
Joris
Aagje
Mienemien
Luca
Blijf op de hoogte
En schrijf je in voor de Oma Túntsje nieuwsbrief
Oma Túntsje
Rijksstraatweg 135
9254DD Hurdegaryp
KvK 81680430